Twintig aardgasvrije wijken: de echte uitdaging begint daarna pas

Nederland staat voor een enorme opgave: het uitfaseren van aardgas in de periode tot 2050. Nu de kraan van het aardgasveld in Slochteren definitief dichtgedraaid gaat worden, is de transitie naar een aardgasvrije samenleving in een stroomversnelling geraakt. Ambitie is een, realisatie is twee! Is het haalbaar?

Aardgas is al sinds de jaren zestig dé energiebron waarmee wij onze woningen en gebouwen verwarmen en in veel industrieprocessen gebruiken. Onze verwarmingsketels zijn gemaakt voor het draaien op aardgas. In heel Nederland ligt een geavanceerd aardgasnet om het aardgas van bron naar gebruiker te transformeren. Transitie naar een duurzaam alternatief: geen sinecure dus!

Technische alternatieven

Technisch zijn er verschillende alternatieven beschikbaar. Denk aan het aanleggen van warmtenetten met bijvoorbeeld restwarmte uit de industrie, gebruik van elektrische warmtepompen et cetera. Bij nieuwbouw of vervanging van gasnetten zijn deze alternatieven relatief eenvoudig toepasbaar. Maar hoe gaan we aan de slag in oude binnensteden met veel monumentale panden, industriële processen die we niet ‘zomaar’ kunnen vervangen door processen met een andere brandstof? Dat vraagt om een doordacht systematisch langetermijnplan, waarmee no-regret maatregelen tot een minimum worden beperkt.

Proeftuinen

Minister Ollongren heeft een subsidieregeling in het leven geroepen waarmee proeftuinen voor aardgasvrije wijken worden gestimuleerd. In totaal is er ruimte om 20 wijken van elk zo’n 500 woningen te begeleiden in de transitie naar aardgasvrij en de hiervoor benodigde investeringen te doen. Een goede stimulans en een prachtig instrument om ervaring op te doen!

Echter: in dit stadium zullen vooral de wijken aangepakt worden die het meest kansrijk zijn: bij natuurlijke momenten (renovatie, gasnetvervanging, draagvlak etc.). De echte uitdaging begint daarna pas…

Regie

Voor de volledige uitfasering van aardgas is anders denken nodig. Op het niveau van wijken, en op het niveau van gemeente, regio, Nederland. Hiervoor is regie vanuit de overheid nodig voor het maken van systeemkeuzes. Als we komen tot een bepaalde duurzame energievoorziening, kunnen we dat groots uitrollen. Zo maken we meters.

Voor het maken van deze keuzes moet eerst ervaring opgedaan worden met wat wel werkt en wat niet. Dit kan het beste op kleine schaal: wijken en buurten. Na(ast) die eerste 20 wijken juist ook in complexere en minder voor de hand liggende wijken. Ons devies: ga vooral aan de slag, start op kleine schaal in een diversiteit aan wijken en dan snel opschalen. Dit doen wij door middel van een 10-stappenplan dat we hiervoor ontwikkelden. In een aantal gemeenten doen we hier goede ervaringen mee op. Laten we die ervaringen bundelen en zo komen tot systeeminnovaties (zowel technisch als financieel (!)) met centrale sturing en stimulering. Samenwerking tussen markt en overheid: doet u mee?