Aardgasvrij op wijkniveau, helemaal zo gek nog niet

De opgave van de energietransitie is enorm; als een expeditie door een onbekend gebergte, waar doorheen verschillende routes mogelijk zijn. Net als bij elke expeditie is het belangrijk om een goed en evenwichtig team te formeren. En niet te vergeten; een expeditieleider aan te wijzen. Zo zien veel gemeenten dat gelukkig ook. Los van het feit dat zij door het Rijk aangewezen worden als regisseur in het proces om te komen tot ‘aardgasvrij’ – waar het gaat om de gebouwde omgeving – pakken zij ook steeds nadrukkelijker die rol.

Aardgasvrij in 10 stappen

Het aanwijzen van een expeditieleider is een van de eerste stappen in een stappenplan (bestaande bouw) dat wij ontwikkelden om aan de slag te gaan met aardgasvrije wijken. Deze actiegerichte aanpak heeft steeds als focus om in beeld te brengen welke alternatieven er in welke wijk of buurt zijn (Stap 3) voor aardgas, en vervolgens daadwerkelijk met elkaar te komen tot het nomineren van een ‘startwijk’ (Stap 6). En dan zijn we onderweg!

Het afgelopen halfjaar zijn wij met een aantal gemeenten op expeditie gegaan, van groot tot klein, van randstedelijk tot ver daarbuiten; Alkmaar, Barendrecht, Heerhugowaard, ’s-Hertogenbosch, gemeenten in de IJmond, Landsmeer, Purmerend en een aantal gemeenten in Westfriesland. Met onze expertise van duurzame gebiedsoplossingen loodsen we de expeditieleiders langs relevante alternatieven voor aardgas. Daarnaast verzorgen we interne kennissessies, stakeholdersbijeenkomsten, wijkenscans en kostenanalyses. Dat leidt tot een warmtevisie of een routekaart, waarin we met elkaar vastleggen wat de meest kansrijke oplossingen in elke wijk zijn in de betreffende gemeente.

Salamitactiek

We merken dat elke gemeente zich op een andere manier verhoudt tot de belangrijkste lokale partners. Soms zijn het de ‘usual suspects’ waarmee men al een poos in gesprek is en nu de verdieping opzoekt, en soms is het de eerste keer dat we samen concreet kijken naar oplossingen op wijk- of op buurtniveau.

In alle gevallen leidt het kleiner maken van de enorme opgave – de salamitactiek – tot een scherpere focus op waar het gesprek tijdens de volgende stap moet gaan. En elke kleine stap leidt tot een nieuw ijkpunt in het proces. We blijven voorwaarts bewegen; teruggaan is geen optie.

DWA-tools

We ontwikkelen voor deze exploratiefase in het proces twee belangrijke tools: op basis van integrale kosten rekenen we op basis van bouwtypologie, woningdichtheid en … door wat de meerkosten van warmte of all electric zijn (ten opzichte van elkaar of ten opzichte van aardgas). Een tweede tool brengt vervolgens scherp in beeld welke wijken kansrijk zijn.

Hiervoor wordt de relevante informatie uit diverse databronnen bij elkaar gebracht en gecombineerd, waarbij de ‘hotspots’ ontstaan: wijken of buurten die op korte termijn de meest logische plek zijn om te beginnen met de transitie naar aardgasloos. Belangrijke factoren die hierbij een rol spelen, zijn bijvoorbeeld:

• De aard van de bebouwing; hoog is makkelijker dan laag, oud is duurder dan nieuw;
• Renovatieplannen; als een woningcorporatie op het punt staat om te renoveren, zou dat momentum (en dat geld!) gebruikt kunnen worden als startpunt;
• Nabijheid van warmtebronnen; dichtbij een bestaand warmtenet is eenvoudiger dan ver weg;
• Leeftijd gasnetten en andere infrastructuur onder de grond; als de grond toch open moet, kunnen we wellicht werk met werk maken;
• Actieve bewonerscollectieven; die kunnen een vliegwiel zijn voor de houding van andere bewoners in een wijk.

Samen met lokale stakeholders is het vervolgens belangrijk om in deze, en een aantal andere gegevens en criteria een prioritering aan te brengen.

Aan de slag in de wijk

Op basis van de meest kansrijke wijk of buurt gaan we met elkaar het gesprek aan over oplossingen: organiseren van vraag, organiseren van aanbod, organiseren van financiering, communicatie, et cetera (Stap 7). Een proces dat we de komende jaren in gemeenten door heel Nederland overal (gaan) zien.

Gaandeweg leert de praktijk dat het wijk- of buurtniveau nog niet zo gek is als aangrijpingspunt voor het gesprek over de transitie naar aardgasloos. Het gaat over een concreet gebied, niet te groot en niet te klein, waar met de kennis van nu een kleine voorsprong lijkt te zijn ten opzichte van de andere wijken in de gemeente. Laten we dat soort kansen blijven zoeken en benutten. En laten we vooral niet vergeten om van elkaar te leren, zodat we slimme dingen blijven doen. Daar zijn wij van.

Zie ook artikel over nieuwe regeling Proeftuinen.