Zandweerd gaat over op slim warmtenet met gezuiverd rioolwater als bron

Daar krijgen wij bij DWA nou energie van: het uitrollen van de energietransitie in wijken en gebieden. Zoals in Deventer, in de wijk Zandweerd. Dichtbij de IJssel, aan de rand van de stad, gaat een duurzaam warmtenet 2.000 nieuwe én bestaande woningen verwarmen. De warmte komt uit het rioolwater dat eerst door de lokale afvalwaterzuiveringsinstallatie is behandeld. In de nieuwe woningen waarderen individuele warmtepompen de temperatuur verder op. Voor de bestaande woningen gaan vier energiecentrales dat doen. DWA bedacht de slimme warmtevoorziening en het businessplan, begeleidt de uitvoering en legt de bewoners uit wat hen te wachten staat.

De gemeente Deventer is serieus bezig met de voorbereidingen op een aardgasvrije toekomst. Met de ontwikkeling in Zandweerd zet het daarmee een forse stap. De bestaande wijk Zandweerd en de nieuwbouwwijk die daarnaast verrijst – De Tuinen van Zandweerd – worden aangesloten op een nieuw warmtenet dat slim gebruik maakt van lokale restwarmte uit gezuiverd rioolwater. De RWZI van Waterschap Drents Overijsselse Delta loost nu het rioolwater direct na het zuiveringsproces in de IJssel. Straks gaat een warmtewisselaar daar eerst de restwarmte uit halen.

Unieke energiebron

Het gezuiverde water van gemiddeld zo’n 15 graden, gaat via een ondergronds netwerk van leidingen – een Zeer Lage Temperatuur (ZLT)-net – in eerste instantie naar de 151 nieuwe woningen. Deze krijgen elk een eigen warmtepomp die het aangevoerde water verder opwarmt om in de ruimteverwarming en warm water te voorzien. Het afgekoelde retourwater gaat vervolgens naar de IJssel. Erik van Mourik, conceptontwikkelaar duurzame energievoorziening bij DWA: “Zo realiseren we een aardgasvrije nieuwbouwwijk én zorgen we ervoor dat het oppervlaktewater van de IJssel minder opwarmt. De bewoners genieten van optimaal comfort, met duurzame verwarming. De woningen in de nieuwbouwwijk kunnen de ZLT-warmte in de zomer ook gebruiken voor koeling. Het is echt uniek wat we hier doen. Door op deze schaal een energievoorziening te ontwikkelen voor zowel nieuwbouw als bestaande bouw.

Innovatie mogelijk maken binnen BENG

In de voorbereidingen zijn veel studies en metingen verricht. “We hebben bijvoorbeeld gekeken hoeveel warmte we uit het afvalwater kunnen onttrekken, wat er gebeurt als het vriest en hoe we de installaties moeten afstemmen op deze energiebron. Daarnaast hebben we openingen moeten vinden om het project volgens de nieuwe BENG-systematiek uit te kunnen voeren. Voor BENG is goed nagedacht over standaard energiesystemen, maar dit is natuurlijk iets heel nieuws. Met juristen, de gemeente en het ministerie hebben we daar oplossingen voor gevonden. Gelukkig maar, want dit is de toekomst van Nederland: innovatie in duurzaamheid. Daar moet je de markt mee op kunnen. En dat doen we nu ook. Zo werken we aan een vergelijkbaar concept voor een bedrijventerrein in Nieuwveen en een woonwijk in Harderwijk.” Rioolwater is een nieuwe energiebron met potentie om woningen aardgasvrij te maken. Dat is wat DWA aantoont in dit innovatieve project voor gebiedsverduurzaming.

Warmtecentrales maken bestaande wijk vrijwel aardgasvrij

De kranen staan inmiddels al te draaien in De Tuinen van Zandweerd, de buizen voor het warmtenet gaan nu de grond in. Nadat de nieuwbouwwoningen zijn aangesloten op het Slimme Warmtenet Zandweerd (SWZ), komt er een uitbreiding richting de bestaande wijk ernaast. In fases krijgen ook de 2.000 bestaande woningen een aansluiting. De drie woningcorporaties met veel bezit in de wijk, werken daaraan mee. Ze gaan een groot deel van de woningen de komende tijd duurzaam renoveren en met de aansluiting op het warmtenet worden ze bijna-aardgasvrij. Erik: “In de wijk Zandweerd komen vier warmtecentrales te staan. Hier waarderen grote warmtepompen het water centraal op naar 70°C om het vervolgens te verdelen over de nabijgelegen woningen. In de woningen zelf draagt een kleine warmtewisselaar de warmte over aan de cv-installatie. In de warmtecentrales staan nog wel gasketels, als back-up voor hele koude periodes of als er onverhoopt problemen zijn bij de waterzuiveringsinstallatie. Bewoners mogen uiteraard nooit in de kou komen te zitten. Daarbij zou bij een volledige aardgasvrije oplossing de betaalbaarheid voor de bewoners in het gedrang komen. Na de renovatie bespaart de wijk straks zo’n 80% op het normale gasgebruik.”

Laagdrempelig en betaalbaar

Om optimaal rendement te hebben van het nieuwe systeem, zullen veel woningen eerst nog wat aanpassingen moeten ondergaan. Zo zullen er grotere radiatoren nodig zijn en wellicht aanvullende isolatie. DWA zorgt ervoor dat de warmteleverancier bewoners gaat helpen om de benodigde maatregelen in kaart te brengen en deze laagdrempelig aan te bieden. “Ook stellen we als voorwaarde dat de bewoners niet meer gaan betalen aan energie dan ze nu doen. Belangrijk daarbij is dat we in dit project hebben afgedwongen dat de warmteprijs los komt te staan van de ontwikkeling van de gasprijs,” vertelt Erik. DWA werkte het ontwerp en de businesscase uit, stelde de contractstukken op en bereidde de vergunningen en aanbestedingen voor uitvoering en onderhoud voor. “Dat is wat ons een belangrijke speler maakt in deze markt. We zijn thuis in de techniek, maar ook in de financiële onderbouwing en de begeleiding van opdrachtgever en bewoners in het hele proces. Zo hebben we ook bij de informatiebijeenkomsten de nieuwe bewoners van De Tuinen van Zandweerd in begrijpelijke taal uitgelegd wat hen te wachten staat. Op die manier proberen we zo veel mogelijk bewoners aan te laten sluiten, want dat gaat op vrijwillige basis,” zegt Erik.

Het SWZ is een project van de gemeente Deventer, Waterschap Drents-Overijsselse Delta, de woningcorporaties Rentree, Ieder1 en de Stichting Eigen Bouw. De Provincie ondersteunt het project. DWA adviseert en begeleidt de ontwikkeling van de duurzame warmtevoorziening.