BENG: zo werkt de verplichte berekening van de energieprestatie van gebouwen

BENG in het kort

• Een BENG-berekening is verplicht en geeft inzicht in de energieprestaties van nieuwbouw en bestaande gebouwen.
• De BENG-eisen zijn gekoppeld aan de gebruiksfunctie van gebouwen en vastgelegd in het Bouwbesluit.
• BENG is onderdeel van de energietransitie.
• Documentatie en kwaliteitsborging tijdens de bouw zijn van groot belang voor de werking van BENG.
• Een BENG-berekening moet worden uitgevoerd door een gediplomeerd adviseur, aangesloten bij een gecertificeerd bedrijf.

BENG-berekening: inzicht in de energieprestatie van bestaande en nieuwbouw

BENG (Bijna Energieneutrale Gebouwen) is een verplichte rekenmethode om de energiezuinigheid van een nieuw of bestaand gebouw te berekenen. Deze verplichting komt voort uit de Europese richtlijn Energieprestatie gebouwen (richtlijn 2010/31/EU). De uitkomst van een BENG-berekening wordt uitgedrukt in drie getallen, de BENG-indicatoren. BENG draait om de energieprestaties die bij het basisgebruik van het gebouw horen, zoals verwarming, koeling, ventilatie en in de utiliteitsbouw ook verlichting. Toegevoegde apparaten als koelkasten en computers worden niet meegenomen in de berekening. De rekenmethode van BENG is vastgelegd in de Nederlandse Technische Afspraak NTA 8800 en in de ISSO-publicaties 75.1 en 82.1.

BENG-eisen verschillen per gebruiksfunctie van een gebouw

Een energielabel en de daaraan voorafgaande BENG-berekening is verplicht voor een groot deel van de gebouwen. De BENG-eisen waaraan een gebouw moet voldoen, zijn gekoppeld aan de gebruiksfunctie. Deze eisen zijn vastgelegd in het Bouwbesluit. Bij het maken van een BENG-berekening wordt getoetst aan drie indicatoren:

• BENG 1: De bouwkundige energiezuinigheid: de maximale energiebehoefte in kWh per m² gebruiksoppervlak per jaar.
• BENG 2: Het maximale jaarlijkse energiegebruik van het gebouw, uitgedrukt in kWh per m2 gebruiksoppervlak.
• BENG 3: Het percentage van het energiegebruik dat duurzaam wordt opgewekt.
• BENG stelt geen eisen aan circulair bouwen of biobased bouwen.

ZEB: van bijna energieneutraal naar emissievrij

In de regelgeving onder de nieuwe EPBD IV verschuift de focus richting 2050 van energieneutraal naar emissievrij. Gebouwen moeten dan niet alleen zeer weinig energie gebruiken, maar ook geen emissies van fossiele brandstoffen uitstoten. De nieuwe term hiervoor is zero-emission buildings (ZEB). Vanaf 2028 moeten alle nieuwe publieke gebouwen aan deze standaard voldoen en vanaf 2030 ook alle andere nieuwbouw. Einddoel is om in 2050 de hele gebouwde omgeving op dit niveau te krijgen.

BENG-berekening: verplicht vóór de start van de bouw en bij oplevering

Voor nieuwbouw zijn er twee momenten om vast te stellen of een gebouw aan de BENG-eisen voldoet.

Bij de aanvraag van de benodigde omgevingsvergunningen. Daarbij moet worden aangetoond dat een gebouw gaat voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit.

Bij oplevering van het nieuwe gebouw. De BENG-berekening voor de aanvraag van de omgevingsvergunning wordt dan vergeleken met de werkelijke situatie na de bouw en zo nodig aangepast. Daaruit volgen de definitieve scores voor de indicatoren en het definitieve energielabel. Zo kan worden aangetoond dat de vereiste energieprestatie ook na het bouwproces nog steeds wordt gehaald.

De BENG-berekening leidt tot een energielabel

Bij de aanvraag van een omgevingsvergunning voor nieuwbouw leidt de BENG-berekening tot een voorlopig energielabel. De tweede BENG-berekening levert een definitief energielabel op. Dit label toont aan hoe energiezuinig een gebouw is. Voor nieuwbouw is een energielabel bij oplevering verplicht. Voor bestaande bouw is een energielabel verplicht in geval van verkoop of verhuur. Sinds 1 januari 2023 moet een groot deel van de kantoren minimaal energielabel C hebben.

De klasse van het energielabel heeft consequenties

Het verplichte energielabel geeft zekerheid aan kopers en huurders over de energieprestatie van een gebouw. Een hoog energielabel (A-klasse) kan leiden tot een hypotheek met gunstiger voorwaarden dan een laag energielabel. Ook is het energielabel gelinkt aan het woningwaarderingsstelsel (WWS). Dat stelsel is bepalend voor de maximale verhuurprijzen van woningen. Het is voor ontwikkelaars dan ook interessant om te zorgen voor een gunstige BENG-berekening waardoor het energielabel hoog wordt.

Let op: kopers kunnen bezwaar maken wanneer een gebouw bij oplevering minder energiezuinig blijkt op basis van de BENG-berekening dan vooraf gesteld. De gemeente kan in het uiterste geval zelfs de toestemming intrekken om een gebouw in gebruik te nemen als niet aan de BENG-eisen is voldaan.

Documentatie tijdens het bouwproces is cruciaal voor BENG

Bij de oplevering van nieuwbouw moet een definitieve BENG-berekening worden gemaakt. Het is verplicht om een nauwkeurige administratie van het bouwproces bij te houden, als ‘bewijs’ van de gebruikte duurzame materialen. Bijvoorbeeld van gebruikte isolatiematerialen en installatie-onderdelen. Het is aan te raden foto’s te maken van het aangebrachte isolatiemateriaal voordat deze netjes is afgewerkt in de wand. Of bijvoorbeeld de afleverbon van het isolatiemateriaal op de bouwlocatie goed te administreren. Daarmee toont u aan dat de waarden waarmee is gerekend ook daadwerkelijk kloppen. Als die vergelijking niet kan worden gemaakt, geldt bij de definitieve BENG-berekening een lagere isolatiewaarde. Dat levert een lagere uitkomst op van de BENG-indicatoren en daardoor mogelijk een lager energielabel.

Kwaliteitsborging in de bouw vanaf 2024

Wanneer een omgevingsvergunning is afgegeven voor nieuwbouw, vindt controle plaats of er wordt gebouwd conform de verstrekte vergunning. Daarbij spelen de BENG-eisen een rol. Vanaf 2024 is die controle geregeld via de wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Onafhankelijke kwaliteitscontroleurs controleren dan of een gebouw voldoet aan de wettelijke technische eisen. Dit doen zij vanaf de ontwerpfase tot en met de bouw. Alleen gediplomeerde controleurs aangesloten bij een gecertificeerde organisatie mogen de controles uitvoeren.

BENG in relatie tot andere duurzaamheidsmetingen

De BENG-uitkomsten zijn (deels) bruikbaar bij de invoer voor meetinstrumenten van andere duurzaamheidsmethodieken zoals een MPG-berekening (milieuprestatie van een gebouw op materiaalniveau). DWA heeft ervaring met alle relevante methoden voor het meten van duurzaamheidsniveaus en voorziet stakeholders in vastgoedontwikkeling daarin van advies.

De factoren voor een BENG-berekening

Voor een BENG-berekening zijn alle factoren van belang die van invloed zijn op het gebouwgebonden energiegebruik. Denk daarbij aan:

• De bouwkundige schil van een gebouw
• Verwarming
• Ventilatie en koeling
• Isolatie
• Opwarming door zoninstraling
• Verlichting (alleen bij utiliteitsfuncties)
• Aanwezigheid van zonnepanelen

De gegevens van al die factoren worden bij de BENG-berekening verspreid over drie onderdelen ingevoerd:

• Algemene gegevens zoals de gebouwsoort, de gebruiksfunctie en bestaande of nieuwbouw.
• Bouwkundige aspecten als afmetingen, luchtdoorlatendheid, isolatiewaarde en beschaduwing.
• Technische aspecten: welke installaties zijn aanwezig voor functies als ventileren, koelen en verwarmen en voor energie-opwekking.

Aannames en compensaties voor BENG-eisen

Voor de aanvraag van een omgevingsvergunning is een BENG-berekening vereist. Een gedetailleerd overzicht van de factoren die van invloed zijn op het gebouwgebonden energiegebruik is in dat stadium dan ook al van belang. Wanneer de eerste BENG-berekening leunt op veel aannames, kan dat nadelig zijn voor de definitieve uitkomsten en dus voor het energielabel. Het is daarom zaak om indien nodig te compenseren tijdens de bouw. Als bijvoorbeeld omwille van kostenreductie wordt gekozen voor een minder energiezuinige verwarmingsinstallatie dan eerder aangenomen, kan een andere maatregel, zoals meer energie-opwekking, dit compenseren.

Tools en hulpmiddelen voor een BENG-berekening

De overheid heeft twee rekentools goedgekeurd om een berekening te maken: Uniec 3 en VABI. Energielabels moeten door een erkend EP-adviseur worden geregistreerd in de database EP-online. EP staat voor Energie Prestatie-indicatoren.

Hoewel de software voor het maken van BENG-berekeningen niet gratis is en de invoer niet eenvoudig, stelt de overheid veel bruikbare informatie over het onderwerp beschikbaar. Op deze pagina van de RVO zijn alle ins en outs te vinden. Een wat technischer stappenplan voor berekening van BENG-indicatoren vindt u hier.